Nhà văn Phan Khôi và gia đình
II. Phan Khôi – người có công lớn trong việc dịch Kinh Thánh ra tiếng Việt cho người theo đạo Tin lành
Bản Kinh Thánh mà hầu hết những tín hữu Tin Lành Việt Nam đã và đang sử dụng là bản dịnh xuất bản đầu tiên năm 1926 do Phan Khôi chủ bút. Gần một thế kỷ đã qua sử dụng cho đến nay và chắc cũng sẽ còn dùng cho đến về sau nữa đã cho thấy sức sống của bản dịnh là rất cao. Phan Khôi dịch cuốn Kinh Thánh lúc bấy giờ mất bao nhiêu thời gian? Theo Trần Mạnh Thường cho biết: “Ông lại ra Bắc ở Hội Tin Lành, ông chuyên dịch Kinh Thánh, chữ Nho ra Quốc ngữ, Ông dịch khá tốt. Làm được 1 năm, ông lại vào Nam kiếm việc.” (13) Bà Phan Thị Nga (vợ của nhà văn Hoài Thanh, đặc phái viên của báo Ngày nay do Nhất Linh chủ trương) cũng cho biết về Phan Khôi khi dịch Kinh Thánh cho Hội Tin Lành, “làm được một năm ông lại thôi.”.
Nhà báo Vu Gia cho rằng chi tiết này không đúng, “vì với thời gian ấy, Phan Khôi không tài nào dịch xong bộ sách ấy” (14). Và ông qua sưu tầm tư liệu về Phan Khôi, thì phát hiện ra rằng “Phan Khôi dịch cuốn Kinh Thánh trong khoảng thời gian 5 năm”(15). Trên Phụ nữ Tân văn, số 74, ngày 16 – 10 – 1930, (sau khi Mục Sư W. C. Cadman, chủ nhiệm tờ Thánh Kinh báo lúc bấy giờ có gửi biếu Phan Khôi, khi báo ra số đầu tiên) Phan Khôi có viết bài “Giới thiệu và phê bình Thánh kinh báo”, trong đó có đoạn: “Sau hết, tôi xin có lời cảm ơn ông bà mục Sư Cadman đã gởi tặng tập báo này cho tôi. Vì tôi làm chung việc dịch Kinh thánh với ông trong 5 năm (1920-1925).”
Theo tư liệu cuốn Bước đầu tìm hiểu đạo Tin lành trên thế giới và Việt Nam của ông Nguyễn Thanh Xuân viết: “Từ năm 1919, sau khi dịch bảy sách trong Tân ước, vợ chồng W. C. Cadman được sự giúp đỡ của văn sĩ Phan Khôi (1887 – 1960) dịch Cựu ước ra quốc ngữ và đến năm 1925 thì họ hoàn tất.” (16) Như vậy, để có được bản Kinh Thánh tiếng Việt toàn bộ cả Cựu ước và Tân ước cho những tín hữu Tin Lành đọc như ngày hôm nay, dịch giả Phan Khôi đã mất 5 năm dài có hơn. Thật là cả một công trình đáng trân trọng lắm vậy.
Mục Sư Lê Hoàng Phu cho biết: “Gia đình Cadman tiếp tục công tác dịch Kinh Thánh năm 1919, lần này với sự cộng tác của ông Phan Khôi, một học giả và văn sĩ lỗi lạc, đã ở với họ trong 10 năm. Họ hoàn tất Cựu Ước năm 1925, sau khi đã duyệt xét kỹ lưỡng bởi các văn sĩ, mục sư, giáo sĩ, kể cả nhà Truyền giáoOlsen, toàn bộ Kinh Thánh đã được in tại Hà Nội năm 1926. Vừa khi cuốn Kinh Thánh Việt Nam in xong, ông Phan Khôi nhận chức chủ nhiệm một tờ báo quan trọng “với giá lương gấp bội hơn lương có thể trả cho ông để dịch Kinh Thánh”. Chẳng bao lâu sau đó Phan Khôi khởi xướng “phong trào Thơ mới” đã làm rung chuyển cả những truyền thống văn học từ bao thế kỷ ở trong nước và cũng phóng ông lên địa vị lãnh đạo các đoàn thể văn học. Giá trị của công việc ông về bản dịch Kinh Thánh năm 1926 vẫn còn được các độc giả Việt Nam ưa thích.” (17)
Về giá trị của bản dịch Kinh Thánh năm 1926, có một số người nhận xét rằng: Nhà báo Vu Gia viết: “Nhìn chung, đây là bản dịch tốt. Nhưng nói như vậy, chẳng khác nào khen phò mã tốt áo, bởi thời gian đã khẳng định bản dịch ấy rồi.” (18). Nhà văn Tô Hoài nhận xét: “Kinh thánh cả Tân ước, Cựu ước của hội đạo Tin Lành , người ta bảo ông (Phan Khôi) dịch thuê, khi ấy ở Hải Phòng, tôi cũng có đọc. Có chương Nhã ca lời rất thơ” (19). Trong tác phẩm Người Quảng Nam, nhà thơ Lê Minh Quốc viết về việc Phan Khôi dịch Kinh Thánh như sau: “Giai đoạn này, ông đã làm một việc khó ai ngờ là sử dụng bản chữ Hán đối chiếu với bản chữ Pháp để dịch Kinh thánh cho hội Tin Lành. Bản dịch của ông câu cú gẫy gọn, trong sáng, văn phạm chuẩn mực, chứng tỏ một trình độ học vấn uyên thâm” (20).
Đó là nhận xét của một số người “ngoại đạo” có uy tín về bản Kinh Thánh xuất bản năm 1926 của người Tin Lành. Còn với những tín hữu Tin Lành Việt Nam mấy mươi năm qua cho đến ngày nay, thì sao? Tôi tin chắc rằng bản Kinh Thánh Việt ngữ xuất bản năm 1926 đã ăn sâu vào trong tâm khảm của những tín hữu Tin Lành tại Việt Nam, tôi được biết có nhiều tín hữu Tin Lành đã thuộc nằm lòng khá nhiều câu Kinh theo bản dịch ấy đến nỗi khó có thể thay đổi đi được trong tâm họ. Thậm chí có không ít những Mục Sư, tín hữu Tin Lành quả quyết rằng chỉ có bản dịch Kinh Thánh năm 1926 của nhà văn Phan Khôi là số một mà thôi, không bản dịch nào hơn cả và rồi họ chỉ dùng độc có bản dịch đó để đọc, để học, để chia sẻ, để giảng dạy. Nói như vậy để cho thấy rằng bản dịch Kinh Thánh năm 1926 đã có một chỗ đứng rất vững vàng trong lòng rất nhiều những người theo đạo Tin Lành tại Việt Nam trong một thế kỷ trôi qua. Ngoài nhà văn, dịch giả Phan Khôi ra, được biết còn có nhà văn, dịch giả Trần Văn Dõng, cũng có góp phần trong việc dịch Kinh Thánh ra Việt ngữ nữa.
Nói tóm lại, mặc dù bản dịch năm 1926, cho đến nay có những chỗ chưa sát với nguyên bản, hay có những chữ khó hiểu cho thời đại ngày nay, như đã nói ở trên, thì nó vẫn là bản dịch rất đáng trân trọng cho chúng ta, nhất là trong không khí những tín hữu Tin Lành vừa tổ chức thành công lễ kỷ niệm 100 năm Tin Lành đến Việt Nam vào giữa năm 2011. Tôi tin chắc rằng những tín hữu Tin Lành sẽ không thể nào không biết ơn các bậc tiền bối đã có nhiều công lao cống hiến cho họ một bản dịch Kinh Thánh tiếng Việt như đã có ngày nay, trong đó không thể không nhắc đến tên tuổi của nhà văn, dịch giả Phan Khôi.
Phần mộ của nhà văn Phan Khôi đặt ở một chỗ thật nên thơ và được làm khá kỹ lưỡng và chắc chắn. Đó là song mộ của hai vợ chồng nhà văn. Trên bia đá hoa cương rất đẹp, một bên ghi tiểu sử của nhà văn, một bên ghi bài thơ “Tình Già” của ông. Phần cuối tiểu sử có ghi: “Tác phẩm đã viết và dịch: Chương Dân Thi Thoại (1936), Trở Vỏ Lửa Ra (1939), Việt Ngữ Nghiên Cứu (1955), Kinh Thánh (1920-1925), các tuyển tập Lỗ Tấn (1955, 1956, 1957)…” . Những đóng góp của Phan Khôi cho nền văn chương nước ta quả là không nhỏ, trong đó có bản dịch Kinh Thánh của người Tin Lành ra Việt ngữ của ông là một đóng góp khá xuất sắc. Thế nhưng hiện nay ở vùng Quảng Nam và Đà Nẵng nói riêng và cả nước, nói chung vẫn chưa có một con đường mang tên Phan Khôi. Mong rằng trong tương lai gần đây, sẽ có con đường mang tên Phan Khôi ở trên đường phố của quê hương Quảng Nam, Đà Nẵng và một số nơi trên cả nước để ghi nhận công lao đóng góp của ông trong lịch sử dân tộc.
bài viết: Thanh Long
Nguồn: Ban Tôn Giáo Chính Phủ
Phần lớn nội dung bài viết này giống hệt bài viết website Sống Đạo : https://www.songdaoonline.com/e1048-phan-khoi-nguoi-tham-gia-dich-kinh-thanh.html của tác giả Nguyễn – Đình – Bùi – Thị
(Quảng Nam, Việt Nam)
Trích từ Bài viết: Người dịch Kinh Thánh Tin Lành ra Tiếng Việt
Nguồn bài viết: Hội Thánh Tin Lành Hà Nội
www.hoithanhhanoi.com/blog/khao-luan/nguoi-dich-kinh-thanh-tin-lanh-ra-tieng-viet
